قدیمی‌ترین نمونهٔ قالی ایرانی که یافته شده قالیچه‌ای است با نقوش اصیل هخامنشی که در گور یخ‌زدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی در درهٔ پازیریک در ۸۰ کیلومتری مغولستان بیرونی پیدا شده و قالی پازیریک نامیده می‌شود. پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها و یا مادها می‌دانند.نیازمند منبع قالی ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده. گزنفون تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش می‌نویسد: «ایرانیان برای این‌که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گسترند.»نیازمند منبع سالنامهٔ چینی سوئی‌سو در دورهٔ ساسانی از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین نام می‌برد.نیازمند منبع فرش معروف بهارستان در کاخ تیسفون نیز به خاطر شکوهش بازتاب گسترده‌ای در ادبیات اسلامی داشته‌است. هم‌اکنون ۴۰ درصد صادرات قالی ایرانی از طریق استان آذربایجان شرقی صورت می‌گیرد. مزیت نسبی ایران در تولید و صادرات فرش دستبافت یکی از پدیده‌های قابل توجه در سالهای اخیر روند رو به رشد جهانی شدن است. کشور ما نیز به منظور گسترش صادرات غیر نفتی و حضور در بازارهای جهانی درصدد پیوستن به سازمان تجارت جهانی(WTO) برآمده و در حال حاضر عضو ناظر این سازمان است. یکی از صنایع مهمی که بدین منظور باید مورد مطالعه قرار گیرد صنعت فرش دستبافت است. شاخص توان رقابت صادراتی فرش دستبافت ۶۵ رج ابریشمی اصفهان برابر با ۸۸/۰ است و بیانگر این است که فرش دستبافت ۶۵ رج ابریشمی استان اصفهان در شرایط فعلی در بازارهای جهانی دارای توان رقابت است. شاخص مزیت نسبی نیز بر اساس هزینه واحد که همان مزیت رقابتی واقعی در شرایط رقابت آزاد شرایط بعد از پیوستن ایران به (WTO) است، برابر با ۷۹/۰ و نشان دهنده مزیت نسبی این استان در تولید فرش مذکور می‌باشد.۲۳ فرش ایرانی متعلق به سال‌های ۱۵۴۲ - ۱۵۴۳ میلادی که در موزه پولدی پزولی ایتالیا نگهداری می‌شود. تاریخچه قالی ایران قبل از اسلام تاریخ فرش ایران دارای خلا بسیاری می‌باشد ودرزمان حال کمابیش باکمی شواهددراین زمینه مانندمدارک تاریخی وادبی مستدل ویانقاشی‌های قدیمی اصیل که فرش‌های قدیمی راتجسم می‌کند روبه رویی زیراقالی‌ها ومنسوجات واشیا مورداستفاده عمرشان بسیارکوتاههترازمصنوعات هنری دست سازدیگرمانند سفال لعابینه یا فلز است محققین برای شواهدشان برمنابع اولیه نظیرانجیل واثارهومروبسیاری ازمولفین ونویسندگان دیگربه جهت جبران فقدان شواهدتادیخی مذکور تکیه دارند متأسفانه انهابااتکا به ترجمه های موجوداولیه اغلب به خاطرخطای ترجمه وعدم درک درست گمراه شدند بی فایده نیست اگرکلمهٔ قالی رادرزبان‌های گوناگون اروپایی ریشه یابی کنیم به کلمه‌هایی مثل لغت المانی/teapich/لغت فرانسوی /tapez/وکلمهٔ چینی /tat yug/برخوردمی کنیم که ازلغتی باریشهٔ /tab/به معنی رسیدن مشتق شده وکلمهٔ یونانی به انضمام لغت‌های بعدی اروپایی برای فرش نیزازاین ریشهٔ قدیمی ایرانی برگرفته شده اندقدمت صنعت قالی بافی دقیقاوبه طورواضح درایران ثبت نشده اندولی حدودان قابل استنباط است بعضی ازنویسندگان حتی این نظریه راکه قالی بافی ایران شروع شده راردمی کنند.۴ نمادونشانه شناسی درفرش ایران درهنرقالی بافی ایران به مثابهٔ یک هنرانچه ازنظرهادورماندارتباط خالق ان باجهان پیرامونی می باشدکه تجلی انرابه بی واسطه ترین ومستقیم ترین وجه دراثراومشاهده می‌کنیم قالی باف ایرانی که ازباورهای مذهبی اسطوره ایخوددرهیچ زمانی سترون نشده تفاوت عمده اش باهنرمندغربی دررابطهٔ متافیزیکی بازمین می‌باشد قالی باف شرقی وبه خصوص تیرهٔ اریایی ان یعنی بافنده وطراح ایرانی زمین راگستردهٔ معادومعاش دانسته شایدازهمین جهت می باشدکه درقالی شرقی هرنقش مایه به عنصری نشانه گون ازجهان بالایی تبدیل می گرددکه خودرادرمقام یک نواورومختارمطلق عدصهٔ نخ بپنداردشایدبه همین دلیل می باشدکه اندازهٔ نقش هایی که اومی زندبه بزرگی نقش‌هایی که خداوندگارش می زندمی باشد بنابراین گسترده وپنهانی قالی واوردگاهی می گرددتابه مددقوهٔ حلافه پیرامون خودرا محاکات کندوتلفیق ذوق ومشاهده رابرانجایی بپاشاندکه پس برخاک قدم بگذارد ممنوعیت نه چندان مستندبه مدرک معتبرنقش حیوان باصورت انسان زدن وبدون انکه خودبخواهدعرصه‌ای رابرهنرمندقالی باف بازمی کندکه اورادرگستردهٔ اشکال تجریدی قائم به فیگورجلومی برد نقش درقالی ایران هرگزبه حوزهٔ هاویه محض نخواهدرسیدودرتجریدی ترین شکل خود وانتزاعی ازماهیت شکل برای رسیدن به وجودان می‌باشد۵ سیمای کلی ازتاریخ فرش وفرش بافی درایران وجهان فرش ایران وبحث درخصوص تاریخ ان همواره یکی ازمسائل موردعلاقه شرق شناسان اعم ازایرانی وغیرایرانی بوده اماازانجایی که اغلب مطالعات انجام گرفته دراین باره فاقدبنیادعلمی وبه تعبیردیگرازمبنای صحیح برخوردارنمی باشددراغلب مواردبانتایج سراسرنادرست وحتی معرضانه همراه بوده علاقه به تحقیق درموردقالی ایرانی وسوابق تاریخی ان بیشترازیکصدسال می باشدکه توجه محققان غربی رابه خودمعطوف کرده است اماازانجایی که توجه به هنردیرینهٔ شرق دربسیاری مواردبااهداف غیرباستانشناختی همراه بوده کوشیده اندکه دربسیاری مواردازجمله تاریخ وتاریخ فرش بافی ایران راسراسرمخدوش کرده وبابرخی تصاویرغلط واستنتاجات شتابزدهٔ انرابه هنرترک وقبایل اسیای مرکزی مرتبط گردانندکه به ان پرداخت خواهیم کردبه گفتهٔ دکترسیروس پرهام هنرهایی مانندقالی بافی که اختصاص به منطقه خاورنزدیک وخاورمیانه وبه ویزه ایران وقفقازوترکمنستان واسیای صغیروافغانستان داشته است ازهمان اول برای هنرشناسان عربی معمایی ازاردهنده بوده وچون نه به یونان ورم وتمدن وفرهنگ باختری چسبیده می شدونه به مسیحیت ونهمی توانسته دستاوردیادستاموز مستعمره نشین‌ها باشدامادیری نپاییدکه ازبرکت /درایت/تنی چنداز باستان شناسان امپراطوری پروس وراه حل معماکشف گردیدوقالیبافی هنروصنعتی قلمدادگردیدودرجوارودرپناه مغرب زمین ومسیحیت رشدکرده است واعتلاگردید۶ فرش‌های پیش ازاسلام ازسال هزارونهصدوشستوشش که هانس ولف نوشت/درفنون صنعتی ایران وزمینهٔ فرش بافی اهمیت زیادی داردوبااین حال اطلاعات کلی درچگونگیتکامل اولیهٔ ان دراختیارمااست ۱تابه حال دانسته‌های جدیدناچیزی دردست نیست درحقیقت به شواهدومدارک درموردانواع منسوجات پیش ازاسلام دراسلام به طوربسیارپراکنده است وظرورت داردبابررسی این گونه منسوجات باقی‌مانده که تابه امروز وانانی که دراثارهنری ودیگرشواهدومدارک وجنبه‌های غیرمستقیم بافت منعکس می‌باشد ان راکامل کردبه عنوان مثال دراین موردمی توان نقش‌های باقی‌مانده وشکل‌های خیالی به دست ماامده ازحفاری هارادکرکرد ۲ دراین درس تمرکزاصلی روی منسوجاتی است که به مارسیده است ومنظوران نشان دادن گستردگی دامنهٔ این بافته‌های ایرانی وفنون کاربردی درانان درطول زمان وازان طریق فراهم اوردن یک زمینه برای پیگیری مرحله‌های نکمیلی بافت فرش<است کاردرهمتنیده شدن الیاف برای بافت پارچه درایران متعلق به هزارهٔ پنجم پیش ازمیلاداست دردوتابوت سفالی متعلق به دوره‌های دلما که محتوای انهابقایای جسدهای کودک هابوده است وهمین طورازپشتهٔ بی درسه گابی درکردستان اثرهایی ازمنسوجات نقش داروقطعه‌های دیگری سالم بدست امده ایینهٔ مسی زنگ زدهٔ نوع ایلامی ازگوردوم درسیلک واقع درشمال مرکزایران بدست امده که تاریخ ان حدود سه هزارسال پیش ازمیلاداست تکه‌هایی که به نظرمی ایدپارچهٔ نخی است ونخ ان به صورت e تابیده شده سالم اززیرخاک بدست امده است ومنسوجات دیگری ازدوره‌های بعدازهزارهٔ سوم نسبتاسالم مانده درتپه حصارواقع درشمال شرقی ایران دوخنجرمسی وقطعه‌هایی ازپارچهٔ سوخته درمحوطهٔ aaatازساختمان سوخته وباخاک یکسان گردیده‌ای بدست امده ودریک جای دیگرازان درگوری مربوط به بخش ای ای ای سی اثاری ازبست لباس وچوب بدست رسیده است۷ طرح‌های قالی ایرانی شرکت فرش ایران، طرح‌های فرش ایران را به ۱۹ گروه اصلی بخش کرده‌است: گروه ۱- طرح‌های آثارباستانی و ابنیه اسلامی این گروه شامل تمام طرحهایی است که از نقوش و اشکال تزیینی بناها، عمارات و کاشیکاری‌های آنها گرفته شده. طراحان فرش در برخی از طرح‌های اصلی نقوش این بناها بنابر سلیقه خود تغییراتی را انجام داده اما ساختار و تشابه اصلی طرح فرش با طرح اصلی بنا کاملاً حفظ گردیده است. معروف ترین طرح‌های این گروه عبارتند از: گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان،مسجد امام اصفهان،تخت جمشید شیراز، طاق بستان، مسجد جامع اصفهان و غیره”۸ فرش گروه ۲- طرح‌های شاه‌عباسی اساس تمامی طرح‌های شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است. گل‌های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیقی با اسلیمی‌ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ایجاد می‌کنند. انواع طرح‌های این گروه عبارتند از: شاه عباسی لچک ترنج، شاه عباسی افشان، شاه عباسی درختی، شاه عباسی شیخ صفی، شاه عباسی جانوری، شاه عباسی هفت رنگ و... ”۸۹ گروه ۳- طرح‌های اسلیمی فرم اصلی این طرح‌ها بر پایه گردش منظم و نقوش اسلیمی است. طرح‌های اسلیمی دارای انواع و اشکال مختلفی است که خود مئرد طبقه یندی قرار می‌گیرد. از معروف ترین آن می‌توان به اسلیمی دهان اژدها اشاره کرد. انواع دیگر عبارتند از:اسلیمی بندی، اسلیمی افشان،اسلیمی کهکشانی، اسلیمی لچک و ترنج و... ”۸ گروه ۴- طرح‌های اقتباسی اغلب طرح‌های این گروه شباهت زیادی به طرح‌های فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه دارد، ایرانیان با استفاده از هوش و ذکاوت خود تغییراتی در آن به وجود آورده‌اند. به همین دلیل به طرح‌های اقتباسی معروف اند. مانند طرح‌های معروف به قفقازی، طرح‌های اقتباسی گوبلنی. ”۸ گروه ۵- طرح‌های افشان اشکال و اجزا تشکیل دهنده بیشتر طرح‌ها به صورت پیوسته و بدون انقطاع ترسیم می‌شود در حالی که در طرح افشان اجزاء تشکیل دهنده طرح به صورت پراکنده و جدا از هم ولی با فاصله منظم از یکدیگر طراحی می‌گردند. در این طرح همهٔ بند و گل و برگ‌ها در متن فرش به صورت افشان و پراکنده بوده و هیچ‌کدام از گل و برگ‌ها دارای قرینه نمی‌باشند. معروف ترین این طرح‌ها عبارتند از: افشان دست گل، افشان شاخه پیچ، افشان اسلیمی، افشان شاه عباسی و گلفرنگ. ”۱۰ فرش گروه ۶- طرح‌های واگیره‌ای (بندی) هنگامی که جزء کوچکی از طرح در متن فرش در جهات طولی و عرضی تکرار شده و به وسیلهٔ گیره به یکدیگر متصل شوند، به طرح بندی نامیده می‌گردد. معروف ترین طرح‌ها عبارتند از:: بندی اسلیمی، بندی خشتی، بندی ترنج دار، بندی شیر و شکری، بندی شاخه گوزنی، بندی دسته گلی، بندی میناخانی یا ورامین. ”۱۰ گروه ۷- طرح‌های بته‌ای (بته جقه) از طرح‌های معروف و موفق در طرح قالی، که علاوه بر ایران در هندوستان نیز رواج دارد. اندازهٔ بته‌ها متفاوت است. گاه آنچنان بزرگ است که چند بته برای کل فرش کافی است ولی در بیشتر موارد بته‌ها با اندازه‌های کوچک در ردیف‌های موازی در متن فرش یا در حاشیهٔ قالی دیده می‌شوند. گاهی به سبک شکسته و گاهی به سبک منحنی ترسیم می‌گردند. این طرح‌ها رد فرش همدان، سنندج، کاشان ،سرآبند و قم دیده می‌شوند. معروف ترین طرح‌های بته‌ای عبارتند از: بته جقه یا مادر بچه، بته ترمه، بته سرآبندی، یته افشار، بته قلمکار اصفهان، بته کردستانی یا هشت پر، بته خراسان و بته میری.۱۱ ”۱۰ گروه ۸ - طرح درختی اشکال درختان و شاخ و برگ و بوته‌ها، عناصر اصلی این طرح هستند. گاه در میان شاخ و برگ درختان، حضور پرندگان، و در پایین طرح حیوانات وحشی در حال چرا و استراحت دیده می‌شود. به این گونه طرح‌ها، طرح درختی حیوان دار گویند. اگر در طرح، شکارچیان در حال صید باشند به طرح درختی شکارگاه مرسوم می‌گردد. اگر میانهٔ فرش دارای برکهٔ آب با رنگ فیروزه‌ای باشد، طرح را درختی سبزی کاری یا آب نما گوییم. این طرح در بین بافندگان کاشان،اصفهان،تبریز،قم و تهران طرفدار داشته. حال آنکه تصویر درخت را بسیاری از کشورهای اروپایی به فال نیک می‌گیرند و آن را نشانهٔ تداوم عمر و خوشبختی و سعادت می‌دانند. به صورت درختی ترنج‌دار نیز وجود دارد. ”۱۰ طرح فرش درختی-شکارگاهی گروه ۹- طرح‌های ترکمن طرح‌های ترکمن درگروه نقوش هندسی قرار دارند و به صورت ذهنی بافته می‌شوند. معروفترین طرح‌های ترکمن در ایران عبارتند از غزال گز، قاشقی، آخال، چهار فصلو یموت.۸ گروه ۱۰- طرح‌های شکارگاهی بنیاد اصلی این طرح‌ها نمایش صحنه‌های شکار و شکارگاه است. به نحوی که در قسمت‌های مختلف طرح یک سوار کار با وسیله‌ای همانند تیر و کمان یا نیزه مشغول شکار آهو و یا سایر جانوران است. ”۸ این فرش کاملاً ذهنی بافته شده است اما به نظر می‌رسد که بافنده می‌خواسته طرح شکار گاهی را در طرح فرش پیاده کند گروه ۱۱- طرح‌های گل فرنگ کلیه طرح‌های این گروه بر مبنای گل‌های رنگارنگ چندپر، گلدان‌های فرنگی و گل‌های طبیعی به ویژه گل رز با رنگ‌های بسیار روشن نظیر زرد، آبی و سرخ می‌باشد. انواع طرح‌های گل فرنگ عبارتند از: گل فرنگ بیجار، گل فرنگ دسته گلی، گل فرنگ دسته گلی، گل فرنگ گل و بلبل، لچک و ترنج گل فرنگ، افشان گل فرنگ گل‌فرنگ مستوفی و...۸ گروه ۱۲ - طرح‌های قابی (خشتی) متن فرش با اشکال هندسی، مربع و لوزی، شبکه بندی می‌شودو؛ و در داخل هر یک از این خانه‌ها نقش مایه‌هایی از قبیل گلدان گل، بته، شاخهٔ گل، درختانی مانند سرو و بید، پرندگان و ... به طور مجرد ترسیم می‌گردند. هر خانه از لحاظ شکل و محتوا از خانهٔ مجاور متمایز است، این طرح‌ها را قاب قابی یا قاب خشتی می‌نامند. در این طرح متن قالی دارای چند ضلعی‌های منظم و غیر منظم می‌باشند. از معروف‌ترین طرح‌های آن می‌توان به قاب قرآنی، قاب بختیاری، قاب تصویری، قاب اسلیمی و ... اشاره کرد.خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب تمام کنندهٔ بدون برچسب مانند: هندسی کف ساده، هندسی جوشقان، هندسی خاتم شیراز، هندسی لچک و ترنج و هندسی قابی. ”۸ گروه ۱۸ - طرح‌های ایلی وعشایری این طرح‌ها عموماً توسط عشایر ایران بافته می‌شوند واغلب نگاره‌ها وتزیینات طرح برگرفته از ذهن قالیبافان است. قرینگی در طرح معنایی ندارد. سادگی و عدم قرینه کاری نقوش از عوامل اصلی زیبایی طرح‌های این گروه است. ”۸ گروه ۱۹ – طرح‌های تلفیقی این طرح‌ها به مرور زمان وبا ادغام شدن طرح‌های مختلف به وجود آمده. برخی از طرح‌های تلفیقی به جهت تلفیق زیبا و صحیح نقوش مختلف از جذابیت بالایی برخوردارند. برخی دیگر ناشی از تلفیق نابهنجار چند طرح می‌باشند. گونه‌های مختلفی از طرح‌های تلفیقی را می‌توان نام برد مانند لچک و ترنج تلفیقی، تلفیقی دسته گلی، تلفیقی گل فرنگ، تلفیقی هندسی و... ”۸ سیسیل ادواردز در کتاب ارزشمند خود با نام قالی ایران اذعان می‌دارد: “آیا نقوش و اشکال طرح‌های قالی ایران هر یک نمایانگر یک نظریه یا نوعی زندگی و وجود است؟ هدف طراحان ایرانی ایجاد لذت بوسیله قرینه سازی و زیبایی است. آنها یا طرح‌ها را از زندگی واقعی (طبیعت) الهام گرفته‌اند و و یا از منابع خارجی استفاده نموده‌اند. در هر یک از این دو حالت باید ارتباط داشتن این اشکال و نقوش را با افکار صوفیانه و عارفانه با احتیاط ذکر کرد. چه بسا این اشکال، شکل‌های ساده شده حیوانات، گیاهان و پرندگان باشد که با گذشت زمان تغییر یافته‌اند. انچه مسلم است زن قالیباف وقتی پشت دار نشسته، بیشتر از آنچه دیده الهام گرفته می‌اندیشد. ” ”۱۲ فرش همچنین به نقل از دکتر پرهام در زمانی که پژوهش در خصوص نمادپردازی مغرب زمین، جایگزین اندیشه‌های رمزی، نمادی و اساطیری مشرق زمین گردیده، نمادهای شرقی به قیاس با مفاهیم نمادی غربی سنجیده شدند. بدین ترتیب نقش مایه بید مجنون نقش مایه‌ای مالامال از غم و اندوه نام گرفت. فرش‌هایی با چنین نقش مایه فرش عزا و نقش بید مجنون بید گریان در نزد غریبان، تلقی گردید. در همین زمان بود که نگاره‌های سه گوش سر و گردن تجرید یافته جانوران کلید یونانی و قلاب و نقش مایه چهار بازویی میانه ترنج‌های قالیهای فارسی خرچنگ و رتیل نام گرفت. ”۱۳ بافت یک فرش ایرانی در موزه لوور در پاریس بافت الگوی تکرار شده‌ای است که وزن دارد. بافت حتی می‌تواند شامل غلظت و رقت رنگ یا نور باشد. وزن در کار آهنگ حرکت آن است. این ملودی در حجم‌ها و سطوح نیز خود را نشان می‌دهد و حتی می‌توانیم این وزن یا ریتم را به صورت موضوعی در کار داشته باشیم یعنی ارتباطی که بین سوژه‌ها و فضای موضوعی اثر هنری بوجود می‌آید. بر مبنای این الگو، فرش‌ها از حیث ساختار به ساختارهای هندسی، گردان و انتزاعی قابل تقسیم اند. به لحاظ شکل و فرم به مدد خطوط انواع نقوش انسانی، گیاهی، جانوری، تلفیقی، اماکن ایجاد می‌شود و از لحاظ بافت که همان وزن و آهنگ کلی کار است در انواع تک موضوعی، خشتی، قاب قابی، محرمات، لچک ترنجی، بندی. اسلیمی قابل تقسیم اند. صرف نظر از این تقسیم بندی محتوایی کلیه فرش‌های شاخصی که از نقوش گیاهی و حیوانی در آن استفاده می‌شود عبارتند از: نقوش گیاهی درختی؛ افشان؛ گلدانی (سجاده‌ای، محرابی) بوته‌ای؛ لچک ترنج؛ محرمات، گلستان؛ باغی، پالیز، بهشت؛ گل انار و شاه عباسی؛ بندی (مینا خانی و واگیره‌ای)؛ اسلیمی، ختایی؛ گل فرنگ، گل سرخ؛ خشتی، قاب قابی نقوش حیوانی شکار گاه، گرفت و گیر؛ ماهی در هم؛ شیری. نگاره‌ها یا ریز نقش‌های مورد استفاده شامل گل‌های هشت پر، ۱۲پر، گله مرغی، طاووس، بز کوهی، قوچ، اسب، ماهی. پرنده و... است.۱۴ روش‌های بافت فرش فرش ایرانی متعلق به سده ۱۶ میلادی ۱-روش ترکی باف (گره ترکی) این روش بافت بیشتر در مناطق ترک زبان، آذربایجان، زنجان و بخشی از همدان کاربرد بیشتری داشته و در برخی از روایات آن را به ترکان سلجوقی نسبت داده‌اند. گره ترکی به دلیل اینکه با قلاب بافته می‌شود و دارای گره‌های متقارن است دارای کیفیت بهتر، دوام و استواری بیشتری است. در این روش از شانه‌های کوچک استفاده می‌شود و چله‌ها تحت کشش شدیدی هستند. از مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱-به کاربردن قلاب که باعث می‌شود ریزترین فرشها را با آن بافت. ۲-متقارن بودن گره‌ها و بسته بودن روی آنها دوام بیشتری راا برای فرش‌های ظریف تضمین می‌کند. به دلیل عدم استفاده از کوجی در روش ترکی باف ممکن است در اثر کشش بیش از حد در چله‌ها و پودهای میانی سرگجی ایجاد شود ویا به دلیل عدم توزیع یکنواخت ممکن است هنگام گرداندن فرش، اندکی تراکم چله بهم خورده و چله، دچار کشش، لغزش و یا افزایش طول شود. از آنجا که شانه‌های ترکی، وزن و سنگینی شانه‌های فارسی را ندارد بنابراین با کوبیدن مداوم، فشردگی لازم را روی چله تامین می‌کنند.۱۵ ۲-روش فارسی باف (گره فارسی) این روش عمدتاً در نواحی مرکزی و جنوبی ایران شامل شهرهای قم، اصفهان، یزد، کرمان و نواحی شمال شرقی ایران شامل خراسان و گرگان و به صورت کلی در مناطق فارسی زبان رایج بوده است. با اینکه این روش به دلیل استفاده از دست در بافت لطمه‌های بسیاری بر دست و بدن بافنده وارد می‌سازد، احتمال زیادی داشته که منسوخ گردد ولی بافندگان همچنان از این زوش بهره می‌برند و بخش اعظمی از فرشهای تولیدی کشور را شامل می‌شود. کوجی و هاف در دار از مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱-این روش بیشتر برای بافت فرشهای بزرک و متوسط کاربرد دارد و به دلیل استفاده از پودهای ضخیم‌تر و چگالی بیشتر دارای استحکام و طول عمر بیشتری است. از بهترین انواع این فرش برای کاربری پوششی، فرش کاشان است که حدود ۳۰-۳۵ گره را شامل می‌شود. ۲-در این روش به دلیل بهره یری از کوجی، پود زدن آسان تر بوده و و راحت تر میتوات کجی و جمع شدگی در کناره‌های فرش را کنترل کرد. ۳-سرعت بافت در این روش سریعتر و بالاتر می‌باشد. از معایب این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱-ایجادد ضایعه در دست و بدن بافنده. ۲-استفاده از شانه‌های سنگین جهت کوبیدن پود به خصوص در فرش‌های ریز بافت که به ساختمان فرش لطمه وارد می‌گردد. ۳-سخت بودن بافت فرشهای ریز نقش. ۴-شل بودن چله‌ها در تمام طول بافت.۱۶ چله کشی قالی بافی همانطور که در بافت پارچه از تار و پود بهره برده می‌شود در قالی بافی نیز اسکلت اصلی، تار و پود است. تار (چله) نخ‌هایی است که ابتدا به صورت رشته‌های موازی روی دستگاه قالی بافی نصب می‌شود. این عمل را چله کش انجام می‌دهد. پود در هنگام بافت قالی توسط بافنده از لابلای چله‌ها رد شده بنابراین چله کشی یا چله دوانی، سوار کردن، انداختن یا گرداندن تعداد مشخصی نخ روی دار قالی برای قالی بافی است. تمامی این مراحل توسط یک یا دو نفر چله‌کش انجام می‌پذیرد. چله‌کش، نخ‌ها را روی ستونهای افقی یا بالایی و پایینی که به اصطلاح سردار و زیردار نام دارد، می‌پیچد. چله کش باید به انواع نقشه تسلط داشته باشد و بتواند آن را بخواند.۱۷ چله‌کش، حسابگری است که با آگاهی از نقشه فرش، تعداد تارها و نوع آن‌ها و طول و عرض فرش را محاسبه می‌کند؛ و راه‌حل‌های مناسبی را در هنگام بروز مشکلات فنی ارائه می‌دهد. چله‌کشی بر حسب محل بافت و سنت‌های بافندگی به دو شیوه تقسیم می‌گردد: ۱-چله کشی فارسی ابتدا نخ‌های چله به دور دو میخ که روی زمین محکم شده‌اند پیچیده شده و سپس به دار منتقل می‌گردد. ۲-چله کشی ترکی در این روش دو کارگر، یکی در بالا و دیگری در پایین دستگاه قالی بافی نشسته و نخ گلوله شده چله را به دو سمت پرتاب کرده و آن را به طور منظم در اطراف میله‌های سردار و زیردار (دور چله) می‌پیچند. این روش با وجود اینکه وقت بیشتری می‌گیرد ولی دقت و نظم بیشتری داشته و نتیجه‌ای رضایت بخش به همراه دارد. پس از پایان کار بر روی نخ‌های چله یک ردیف زنجیره می‌زنند. زنجیره نوعی قلاب بافی است که هر بار بر روی چهار نخ انجام می‌گیرد و علاوه بر زیبایی و نظم لبه فرش باعث می‌شود گره‌ها روی چله حرکت نکنند. گره زنی گوشت یاا قسمت اصلی فرش که با گره‌های زده شده بر روی تارهای قالی ایجاد می‌شود. این گره‌ها رشته‌های کوتاهی از پشم یا ابریشم اند که دور دو تار مقابل پیچیده می‌شوند و گره می‌خورند. بر اساس شکل ظاهری گره‌ها به دو نوع متقارن و نامتقارن تقسیم می‌شوند. گره متقارن تکه کوتاهی از یک رشته پشم یا ابریشم که به دور یک جفت تار می‌پیچد و از بین آنها بیرون کشیده می‌شود. نام‌های دیگر این نوع بافت: گره بسته – گره گوردس (ghordes knot). فرشهای بافته شده با این گره: ترک بافت. کاربرد: بیشتر در بیت بافندگان ایلات قشقایی – بختیاری – شاهسون – افشار- کرد. فرش قشقایی گره نامتقارن یک رشته پشم یا ابریشم دو تار چله را در بر می‌گیرد به این صورت که این رشته پشم یا ابریشم یک چرخ کامل به دور یک تار و یک نیم چرخ به دور تار دیگر می‌زند. نام‌های دیگر این نوع بافت: گره باز – گره سنه (senneh knot). فرشهای بافته شده با این گره: فارس بافت. کاربرد: بیشتر در استان‌های شرقی – جنوب شرقی – مرکزی ایران. شهرهای کرمان – یزد – اراک – قم – نائین – کاشان – اصفهان و ایلات ترکمن. ”۱۸ تشخیص نوع گره در فرش بافته شده کمی دشوار است. در فرش‌های ریز بافت تشخیص نوع گره با ذره‌بین امکان‌پذیر است. در هر حال برای شناسایی نوع گره باید فرش را در امتداد پودها به طرف پشت آن تا نمود تا بطن آن دیده شود. اگر حلقه گره به وضوح قابل رویت نباشد و پرزها مانند دسته علف در کنار پودها روییده باشند و نخ و پود در میان دو ردیف گره به صورت خطی مستقیم دیده شود از نوع گره فارسی است. اگر حلقه گره در اطراف پرز به وضوح دیده شود و نخ پود به شکل خط دندانه دار باشد، گره از نوع ترکی است. تعداد گره‌های فرش هرچه در واحد سطح بیشتر باشد مرغوبیت و استحکام قالی زیادتر و طرح و نقشه آن بهتر است. ”۱۹ تعداد گره برحسب نوع فرش در واحد سطح متغیر است. در فرش‌های ده‌بافت و ایلیاتی به طور معمول تعداد آن‌ها کمتر و در فرش‌های ظریف شهری اعداد آن‌ها گاهی حدود یک میلیون گره در متر مربع است. هرگاه در هنگام پودگذاری و بافت، به هر دلیلی ضخامت پودها و خامه فرش تغییر نماید یا بافنده عوض شود ویا تراکم چله کم یا زیاد شود، مشکلاتی مانند بالازدگی و پاییین‌زدگی پیدا می‌شود یا به عبارتی دیگر ترنج فرش حالت مرکزیت خود را از دست می‌دهد و جابه‌جا می‌شود. پرونده:Qashqai women spinning.jpg قشقایی طبقه‌بندی فرش‌ها از لحاظ تعداد گره در واحد سطح: ۱-فرش‌های درشت بافت: ۳۶۰ تا ۵۰۰ گره در دسی‌مترمربع. ۲-فرش‌های نیمه درشت بافت: ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ گره در دسی‌مترمربع. ۳-فرش‌های با بافت متوسط: ۱۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰ گره در دسی‌مترمربع. ۴-فرش‌های نیمه ظریف: ۲۰۰۰ تا ۳۲۵۰ گره در دسی‌مترمربع. ۵-فرش‌های ظریف: ۳۲۵۰ تا ۵۰۰۰ گره در دسی‌مترمربع. ۶-فرش‌های فوق‌العاده ظریف: ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ گره در دسی‌مترمربع. ۷-فرش‌های استثنایی با ریشه ابریشم: بیش از ۱۰۰۰۰ گره در دسی‌مترمربع. ”۱۰ پودگذاری و پرداخت فرش ابتدا یک ردیف از دار را با گره پر کرده و از محکم بودن آن‌ها اطمینان حاصل می‌گردد، سپس بر روی شبکه تارها، عمل پودگذاری انجام می‌پذیرد. یک رشته نخ را که به پود معروف است از لابه‌لای تارهای فرش عبور داده و بر روی گره‌ها قرار می‌دهند. جنس پود بنابر سلیقهٔ بافنده و نوع فرش می‌تواند از جنس‌های مختلفی مانند: پنبه، پشم و یا ابریشم بوده و داراری رنگهای گوناگونی باشد. پودها موجب انسجام و یکپارچه شدن قسمت‌های بافته شده و اتصال گره‌ها در بطن فرش می‌شوند. بعد از گذرانیدن پودها به وسیله شانهٔ مخصوص روی گره‌ها به سمت پایین چله زده می‌شود و آن‌ها را می‌کوبند تا به صورتی کامل در جسم فرش فرو رود. پس از بافته شدن چند ردیف از فرش، به وسیلهٔ قیچی مخصوص سر ریشه‌ها را با دقت تمام به صورت یکنواخت می‌چیند. پس از خاتمهٔ بافت فرش در صورت لزوم، چند سانتی‌متر را گلیم بافی کرده و با چیدن تارها در فاصلهٔ دلخواه فرش را از دار جدا می‌کنند، سپس آن را روی زمین یا استوانهٔ مسطح قرار داده و آن را پرداخت می‌کنند. عملیات پرداخت در برخی شهرها مانند تهران و کرمان به وسیلهٔ ماشین‌های برقی مخصوص انجام می‌گیرد. چنانچه پرزهای قالی پس از بافت، زیاد از حد کوتاه شوند به طوری که پرزها در هنگام لمس کردن با دست احساس نشوند به ارزش فرش لطمه وارد گشته و در اصطلاح به آن ته‌خواب یا خواب کوتاه گویند. سنگ‌زدن عمل دیگری است که گاهی هنگام پرداخت روی فرش انجام میگرد. با این کار فلس‌های الیاف پشم کاملاً صیقلی شده، رنگ‌های اضافی روی الیاف از بین رفته و فرش حالت مخملی و ابریشمی مانند پیدا می‌کند